پایان نامه برنامه‌ریزی استراتژیک شرکت صنعت چوب شهید باهنر با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل SWOT و AHP
چکیده
تغییرات در محیط های درون و برون سازمانی از مهم ترین ویژگی های مورد توجه مدیران و برنامه ریزان استراتژیک می باشد لذا مدیران با این چالش رو به رو هستند كه چگونه با آنها مواجه شوند تا آسیب پذیری سازمان را كاهش دهند از طرفی نیز امروزه بیشتر سازمان ها برای افزایش توانمندی ها، رشد و بقای بلند مدت و کاهش ریسک عملیات خود نیازمند تدوین برنامه ریزی استراتژیک می باشند. در پژوهش پیش رو محقق کوشیده است تا با استفاده از فنون برنامه ریزی استراتژیک اعم از شناسایی عوامل داخلی( نقاط قوت و نقاط ضعف) و عوامل خارجی (فرصت ها و تهدیدها) اهداف بلند مدت شرکت مذکور را مورد رصد و ارزیابی قرار دهد اما برای دستیابی به این اهداف، فقدان در شناسایی اهمیت رتبه بندی برای فاکتورهای تجزیه و تحلیل محیطی، سبب گردید تا محقق، به منظور بهسازی تجزیه و تحلیل SWOT با استفاده از ترکیب تصمیم گیری چند معیاره به نام (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) را پیشنهاد دهد. با استفاده از این روش امکان مقایسه بین فاکتورها یا معیارها به منظور اولویت بندی آنها و بکارگیری آنها در قالب داده ها و ارزش های محاسبه فراهم میشود و هدف از اجرای ترکیب این روش (روش ترکیبی) به منظور بهبود کمی برنامه ریزی استراتژیک بوده است تا بتوان در پایان پس از تعیین استراتژی ها، علاوه بر اولویت بندی صورت گرفته توسط ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی QSPM و مقایسه آنها با اولویت بندی فاکتورهای موثر در برنامه ریزی از طریق فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی AHP، راهکار های مناسب پیشنهاد داده شود.
واژگان کلیدی: برنامه ریزی استراتژیک، تجزیه و تحلیل محیطی، فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی
پیشگفتار
محیطی هایی که با شتابی فزاینده و بطور مداوم در حال تغییراند همواره فاکتورهایی را به چالش وا می دارند. از جمله این فاکتورها سازمانهایی هستند که وابستگی متقابل با این محیط ها و تغییرات را دارند. سازمانها به منظور حفظ بقاء خود در پی سازگاری با این تغییرات هستند لذا پیش بینی و اگاهی از این تحولات امری بدیهی و ضروری است. از این رو دغدغه مدیران به منظور هر چه بهتر و بیشتر محقق شدن اهداف سازمانی با اهتمام به تغییرات مذکور کوششی نظام یافته را می طلبد. کوششی که اهمیت برنامه ریزی را دو جندان میکند. از این رو برنامه ریزی استراتژیک در قالب تلاشی نظام یافته و هدفمند بعنوان ابزاری موثر در مدیریت کلان سازمانی، تامین سازگاری با این تغییرات و بدست آوردن برتری رقابتی را ممکن می سازد.
بخشی از متن
استراتژی
استراتژی[1] را به اعتبار معنی کلمه می توان سوق دادن، گسیل داشتن، فرستادن،بردن و پاییدن بیان کرد. گمان می رود این کلمه را در خصوص عطف به دانش و هنر یک ژنرال قدیمی یونانی به نام« استراتگوس[2]» بکار برده شده است. مفهوم استراتژی سال های سال بعنوان یک مفهوم نظامی به کار برده شده است بنابراین استراتژی در یک جنگ برای رسیدن به نتیجه، علم و هنر آرایش و استقرار سپاه یکی از طرفین متخاصم است. استفاده از مفهوم استراتژی در حیطه سازمان و مدیریت این معنا را حمل می کند که تنظیم کننده روابط بین سازمان و محیط خود به منظور فراهم آوردن امکان برتری یافتن بر رقبایش منابع خویش را به حرکت وا می دارد]5[.
هیل و همکارانش استراتژی را در اصطلاح عملکردی اش به این صورت تعریف می کنند:" فعالیتی که شرکت برای رسیدن به عملکرد والای خود انجام می دهد."]19[.
[1] Strategy[2] Strategos
مدیریت استراتژیک
می توان مدیریت استراتژیک[1] را بدین گونه تعریف کرد : "هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه ای چندگانه که سازمان را قادر می سازد به هدف های بلند مدت خود دست یابد."]3[.
دکتر علیرضا امیر کبیری در کتاب خود با عنوان مدیریت استراتژیک نیز این واژه را اینگونه تعریف می کند " تصمیمات و فعالیت های یکپارچه در جهت توسعه استراتژی های موثر، اجرا و کنترل با ارزشیابی نتایج آنها است"]5[.
[1] Strategic management
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق
1-1 پیشگفتار 2
1- 2 مقدمه 2
1- 3 بیان مسئله 2
1- 4 اهمیت و ضرورت تحقیق 3
1- 5 هدف کلی و اهداف جزئی 4
1- 6 چارچوب نظری و مدل تحلیلی تحقیق 5
1- 7 سوالات تحقیق 6
1- 8 مفروضات تحقیق 6
1- 9 قلمرو تحقیق 6
1- 9-1 قلمرو موضوعی 6
1-9-2 قلمرو مکانی 7
1-9-3 قلمرو زمانی 7
1- 10 ساختار پایان نامه 7
فصل دوم: ادبیات و پیشینه‌ی تحقیق
2-1 مقدمه 10
2-2 تعاریف 10
2-2-1 برنامه ریزی 10
2-2-2 استراتژی 11
2-2-3 مدیریت استراتژیک 12
2-2-4 برنامه ریزی استراتژیک 12
2-2-5 استراتژیست 13
2-2-6 بیانیه مأموریت 14
2-2-7 چشم انداز 14
2-2-8 هدف های بلند مدت 14
2-2-9 نقاط قوت و ضعف داخلی 14
2-2-10 فرصت ها و تهدیدات خارجی 15
2-2-11 تجزیه و تحلیل محیطی 15
2-3 ضرورت برنامه ریزی استراتژیک 15
2-4 مزایای برنامه ریزی استراتژیک 16
2-5 سبک های مختلف برنامه ریزی استراتژیک و تعیین استراتژی های سازمانی 16
2-6 سطوح مدیریت استراتژیک 17
2-7 فرآیند مدیریت استراتژیک 18
2-7-1 تدوین استراتژیها 19
2-7-2 اجرای استراتژیها 19
2-7-3 ارزیابی استراتژیها 20
2-8 وجوه افتراق برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی عملیاتی 21
2-9 روش SWOT در برنامه ریزی استراتژیک 21
2-10 مقدمه 23
2-11 تاریخچه برنامه ریزی استراتژیک 23
2-11-1 مدیریت استراتژیک در ایران 25
2-12 شیوه ها و مدل های برنامه ریزی استراتژیک 26
2-12-1 مأموریت سازمان یا شرکت 28
2-12-2 مقایسه چشم انداز های سازمان با مأموریت سازمان 29
2-12-3 اجزای تشکیل دهنده مأموریت سازمان 29
2-12-4 تجزیه وتحلیل محیطی 30
2-12-4-1 بررسی محیط خارجی 31
2-12-4-1-1 بررسی عوامل خارجی 31
2-12-4-1-1-1 روش اول 32
2-12-4-2 بررسی محیط داخلی 43
2-12-4-2-1 بررسی عوامل داخلی 43
2-12-5 هدف های بلند مدت 49
2-12-5-1 ماهیت هدف های بلند مدت 50
2-12-6 انواع استراتژی ها 50
2-12-6-1 استراتژی های یکپارچگی 50
2-12-6-1-1 یکپارچگی عمودی به بالا 50
2-12-6-1-2 یکپارچگی عمودی به پایین 51
2-12-6-1-3 یکپارچگی افقی 51
2-12-6-2 استراتژی های متمرکز 51
2-12-6-2-1 رسوخ در بازار 51
2-12-6-2-2 توسعه بازار 51
2-12-6-2-3 توسعه محصول 52
2-12-6-3 استراتژی های تنوع 52
2-12-6-3-1 تنوع همگون 52
2-12-6-3-2 تنوع ناهمگون 52
2-12-6-3-3 تنوع افقی 52
2-12-6-4 استراتژی های تدافعی 53
2-12-6-4-1 مشارکت 53
2-12-6-4-2 کاهش 53
2-12-6-4-3 واگذاری 53
2-12-6-4-4 انحلال 53
2-12-6-5 استراتژی های عمومی مایکل پورتر 53
2-12-6-5-1 رهبری هزینه ها 54
2-12-6-5-2 تمایز 54
2-12-6-5-3 متمرکز 54
2-13 بررسی و انتخاب استراتژی 55
2-13-1 فرآیند ارائه و انتخاب استراتژی ها 55
2-14 تصمیم گیری به روش تحلیل سلسله مراتبی 56
2-14-1 مقدمه 56
2-14-2 مفاهیم 56
2-14-2-1 تاریخچه 56
2-14-2-2 انواع حالت های تصمیم گیری 57
2-14-2-3 مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی 58
2-14-2-3- 1- سازگاری در قضاوت‌ها 61
2-14-2-4 اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی 62
2-14-2-5- مزایای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی 63
2-15 پیشینه تحقیق 65
2-16 جمع بندی فصل 81
فصل سوم: روش تحقیق
3-1 مقدمه 84
3- 2 روش شناسی تحقیق 84
3- 2- 1 روش تحقیق 84
3- 2- 2 جامعه آماری تحقیق 86
3- 2- 3 حجم نمونه و شیوه نمونه گیری 86
3- 2- 4 ابزار و شیوه گرد آوری داده ها 86
3- 2- 4- 1 روش گردآوری اطلاعات 86
3- 2- 4- 2 ابزار گردآوری اطلاعات 86
3- 2- 5 روایی و پایایی پرسشنامه 87
3- 2- 6 تجزیه و تحلیل اطلاعات 87
3- 3 چارچوب جامع تدوین استراتژی 88
3-3-1 مرحله ورودی 88
3-3-1-1 بیانیه مأموریت 89
3-3-1- 1-1 فرآیند تعیین و ارزیابی مأموریت سازمان 89
3-3-1-2 بررسی عوامل خارجی 90
3-3-1-2-1 ابزارهای بررسی محیط خارجی 91
3-3-1-2-2 ماتریس اولویت عوامل خارجی (تشخیص عوامل استراتژیک خارجی) 91
3-3-1-2-3 عوامل استراتژیک خارجی 92
3-3-1-2- 4 ماتریس ارزیابی عوامل خارجی 93
3-3-1-3 بررسی عوامل داخلی 94
3-3-1-3-1 ابزارهای بررسی محیط داخلی 95
3-3-1-3-2 ماتریس اولویت عوامل داخلی( تشخیص عوامل استراتژیک داخلی) 95
3-3-1-3-3 ماتریس ارزیابی عوامل داخلی 96
3-3-1- 4- وضعیت رقابتی( ماتریس بررسی رقابت) 98
3-3-1- 5 اهداف بلند مدت 99
3-3-1-5-1 ویژگی اهداف بلند مدت 100
3-3-1-5-2 دامنه اهداف بلند مدت 101
3-3-1-5-3 حوزه های اهداف بلند مدت 101
3-3-2 مرحله تطبیق یا مقایسه 102
3-3-2-1 ماتریس عوامل داخلی – خارجی 103
3-3-2-2 ماتریس بررسی موقعیت استراتژیک داخلی – خارجی شرکت 104
3-3-2-3 ماتریس نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و تهدیدات 107
3-3-3 مرحله تصمیم گیری 111
3-4 تعیین استراتژی های بهینه با استفاده از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM) 111
3-5 روش تحلیل سلسله مراتبی 114
3-5-1 سازگاری در قضاوت‌ها 117
3-6 الگوی نهایی تحقیق و مراحل انجام آن 118
3-7 جمع بندی فصل 119
فصل چهارم: محاسبه و یافته‌های تحقیق
4-1 مقدمه 122
4-2 داده های گرد آوری شده مرحله ورودی مدل 122
4-2-1 معرفی شرکت تخته شهید باهنر گرگان 122
4-2-2 چشم انداز شرکت 123
4-2-3 بیانیه مأوریت شرکت 123
4-2-3-1 بیانیه مأموریت شرکت تخته شهید باهنر گرگان 125
4-2-4 شناسایی عوامل موثر داخلی و خارجی 126
4-2-4-1 ماتریس اولویت عوامل داخلی( تشخیص عوامل استراتژیک داخلی) 131
4-2-4-2 ماتریس اولویت عوامل خارجی (تشخیص عوامل استراتژیک خارجی) 133
4-2-5 ماتریس های ارزیابی عوامل موثر داخلی و خارجی 134
4-2-6 وضعیت رقابتی 136
4-2-6-1 تبلیغات 137
4-2-6-2 کیفیت محصول 137
4-2-6-3 قیمت رقابتی 137
4-2-6-4 برند 137
4-2-6-5 وضعیت مالی 138
4-2-6-6 وفاداری مشتریان 138
4-2-6-7 کانال های توزیع 138
4-2-6-8 سهم بازار 138
4-2-7 اهداف بلند مدت 139
4-3 مرحله تطبیق یا مقایسه 142
4-3-1 ماتریس عوامل داخلی – خارجی 142
4-3-2 ماتریس تجزیه و تحلیل محیطی (ماتریس سوات) 143
4-3-2-1 تجزیه و تحلیل بر اساس SWOT و پیشنهاد استراتژی 144
4-3-3 بررسی موقعیت استراتژیک داخلی و خارجی شرکت 152
4-3-5 بررسی استراتژی های مختلف در شرکت تخته شهید باهنر گرگان 154
4-4- مرحله تصمیم گیری و انتخاب استراتژی 156
4-4-1- تعیین استراتژی بهینه با استفاده از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM) 156
4-4-2 تعیین استراتژی بهینه با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) 169
4-4-2-1 ساخت سلسله مراتبی یا درخت تصمیم 169
4-4-2-2 قضاوت ترجیحی (مقایسات زوجی) 172
4-4-2-3 محاسبات وزن‌های نسبی 173
4-4-2-3-1 سازگاری در قضاوت‌ها 173
4-4-2-4 ادغام وزن های نسبی 181
4-4-3 جمع بندی فصل 192
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
5-1: نتیجه گیری 198
5-1-1: شناسایی نقاط قوت 198
5-1-2: شناسایی نقاط ضعف 198
5-1-3: شناسایی فرصت های محیطی 199
5-1-4: شناسایی تهدید های محیطی 200
5-1-5: استراتژی های مطرح شده 201
5-2: استراتژی های پیشنهاد شده 202
5-2-1: اولویت بندی استراتژی های پیشنهادی بر اساس ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM) 202
5-2-2: اولویت بندی استراتژی های پیشنهادی بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 203
5-2-3: بررسی اهم استراتژی های پیشنهاد شده 205
5-3: چند موضوع قابل توجه در مورد اجرای پروژه 206
5-4: پیشنهادات 207
5-4-1: پیشنهادات برای فعالیت های آتی شرکت 207
5-4-2: پیشنهادات برای فعالیت های علمی 207
پیوست، منابع و مآخذ
منابع فارسی: 226
منابع لاتین: 228
